چکیده

بهرام بیضایی (1317 خورشیدی) کارگردان نامدار ایرانی ست که علاوه بر کارگردانی و فیلم سازی، به واسطه ی مطالعات عمیق و گسترده اش، در زمینه ی نمایشنامه نویسی و تئاتر هم آثار فاخری در کارنامه ی درخشان هنری اش دارد. او همچنین با بهره‌گرفتن از بن مایه های متنوع، از داستان های اساطیری گرفته تا معضلات اجتماعی و بخصوص با نگاه ویژه‌ای که به مقوله ی فرهنگ و سوژه های مردم شناسی دارد، آثار منحصر‌به‌فرد و چشمگیری آفریده که هرکدام به تنهایی، ظرفیت بالایی جهت پژوهش، بازنگری و تحلیل از جنبه های مختلف مکتب های ادبی و هنری، جریان های فکری، ادبیات و... دارند. یکی از ژانرهای آثار روایی بیضایی، مشخصاً «نمایشنامه» است که برجستگی های ویژه ی سایر آثار او چیزی از درخشش آن کم نکرده است. از جمله نمایشنامه های بیضایی « شب هزار و یکم» در سه بخش است که درباره ی آن نیز آثار پژوهشی و تحلیلی متعددی خلق شده است. در این نمایشنامه، نویسنده در هریک از سه بخش آن، به وضوح به مولفه های مبرز فمنیستی پرداخته است. فمنیسم را که یک جریان فکری اعتراضی تعریف کرده اند، به پاخاستن و مقابله در برابر تفکری ست که زنان را جنس دوم دانسته، آنان را در همه ی جنبه‌های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و حتی عاطفی، الزاماً وابسته و متکی به مردان می‌کند. پژوهشگران، این نگرش انتقادی نویسنده را در بعضی از نمایشنامه های او مورد بررسی قرار داده اند که در نمایشنامه ی « شب هزار و یکم » نیز به عنوان یکی از برجسته ترین نمایشنامه های بیضایی، این موضوع مورد توجه قرار گرفته شده است. به عنوان نمونه مرتبط ترین پژوهش درباره ی فمنیسم در نمایشنامه ی « شب هزار و یکم » مقاله ای است با عنوان «بازخوانی نقش زن در اپیزودهای سه گانه ی نمایشنامه ی شب هزار و یکم بهرام بیضایی » از کاووس حسن لی و شهین حقیقی که در آن به فمنیسم به صورت کلی پرداخته شده و محوریت مقاله، اختصاصاً بر بررسی جایگاه و نقش زنان در این نمایشنامه، استوار است. پژوهش حاضر با توجه به فقدان یک پژوهش اختصاصی درباره ی تحلیل جلوه های فمنیسم در نمایشنامه ی « شب هزار و یکم » ضمن خوانش دقیق این نمایشنامه و بازکاوی جلوه های فمنیستی آن با استفاده از روش توصیفی –تحلیلی، مشخص کرده که بیضایی در این نمایشنامه، با وجود داشتن زیرساخت اساطیری و اجتماعی، به بـُعد فرهنگی آن نیز با محوریت فمنیسم و نگاه ویژه به زن و جایگاه فردی و اجتماعی او نظر داشته که نشان از دغدغه های او نسبت به وضعیت زنان و موضع منفی جامعه به آنان دارد. عناصر« جریان فکری فمنیسم» در سرتاسر این نمایش، با آوردن مصادیقی از جمله « دور نگاه داشتن و محروم کردن زنان از امکان تحصیل، سرکوب اعتمادبه‌نفس و توانمندی های فردی و عموماً اجتماعی زنان، بهره گیری منفی و سوءاستفاده ی مردان از حس مادری و نقش همسری زن با استفاده از تقدس بخشی افراطی و هدفمند این موضوع، هویت زدایی از زن و شناساندن او به عنوان جنس دوم، چالش های امنیت زنان و ... با بسامدی قابل توجه، نمود یافته است که نگاه فمنیستی بیضایی را به مخاطب می نمایاند.

کليدواژه ها

نمایشنامه، شب هزارو یکم، بیضایی، فمنیسم، جلوه های فمنیستی

کد مقاله / لینک ثابت به این مقاله

برای لینک دهی به این مقاله، می توانید از لینک زیر استفاده نمایید. این لینک همیشه ثابت است :

نحوه استناد به مقاله

در صورتی که می خواهید در اثر پژوهشی خود به این مقاله ارجاع دهید، به سادگی می توانید از عبارت زیر در بخش منابع و مراجع استفاده نمایید:
بهار قربان نژادزواردهی , 1402 , بازکاوی و تحلیل جلوه های فمنیستی در نمایشنامه ی شب هزارو یکم , چهارمین همایش ملی هنرهای نمایشی و دیجیتال