چکیده

یکی از کارکردهای ترجمهٔ ادبی حفظ و تحکیم و افزودن بر قابلیت‌های زبان بومی است. در این کارکرد دو واژۀ «حفظ» و «تحکیم» بیانگر معیار حداقلی و تعبیر «افزودن بر قابلیت‌های زبان فارسی» معیار حداکثری در قضاوت دربارۀ ارزش و اهمیت زبان ترجمه است. به‌عبارت‌دیگر، اگر ترجمه‌ای به قابلیت‌های زبان فارسی نمی‌افزاید و پیشنهادهای زبانی جدیدی نمی‌دهد، دست‌كم باید زبان فارسی را حفظ کند و تحکیم بخشد و به زبانی پر از رنگ‌وبوی ترجمه و گرته‌برداری‌های ناشی از عدم توانایی مترجم در بهره‌برداری از امکانات زبان بومی نوشته نشود. بدیهی است تحت‌اللفظی ترجمه‌کردن به هر بهانه‌ای، ازجمله حفظ سبک (خزاعی‌فر، ۱۳۹۶، ۱۳۹۷الف، ۱۳۹۷ب)، یا به دلیل ناتوانی در خلق زبانی ادبی، مترجم را به زبانی ادبی و درخور زبان کتاب یا در سطح زبان ادبی فارسی نمی‌رساند. بنابراین حداقل انتظار از زبان ترجمۀ ادبی حفظ و تحکیم زبان فارسی است. تحقق همین معیار حداقلی هم چندان ساده نیست و مستلزم تسلط مترجم بر زبان و ادبیات فارسی است. اما دشواری واقعی وقتی آغاز می‌شود که مترجم مجبور است دست به خلاقیت زبانی بزند و راه‌های جدیدی در زبان و بیان ادبی باز کند. می‌دانیم که زبان همۀ آثار ادبی از درجۀ دشواری معینی برخوردار نیست. بسیاری از آثار ادبی را می‌توان بدون نیاز به تخیل زبانی ترجمه کرد. کافیست مترجم به قابلیت‌های زبان فارسی مسلط باشد. دراین‌صورت می‌تواند آن ملاک حداقلی را تحقق ببخشد. ولی برخی آثار ادبی چنین نیستند و در زبان خود هم آثاری خلاق به‌حساب می‌آیند. ترجمۀ این آثار علاوه بر تسلط زبانی به خلاقیت زبانی هم نیاز دارد و البته منظور از خلاقیت زبانی ترجمۀ تحت‌اللفظی نیست؛ بلکه یافتن زبانی بینابین است که در فارسی بدیع به‌حساب ‌آید و مقبول اهل زبان باشد. می‌دانیم که ناصرالملک قراگوزلو در پاسخ به چالشی که زبان فارسی قادر به برگرداندن زبان شکیپیر به زبانی فصیح و روان و زیبا در فارسی نیست دست به ترجمهٔ اتللو اثر شکسپیر زد و از رهگذر ترجمه، قدرت و غنای زبان فارسی را اثبات کرد. تحقیق حاضر به بررسی خلاقیت‌های زبانی قراگوزلو در ترجمه اتللو می‌پردازد تا مشخص گردد مترجم چه تعابیر بدیعی در فارسی به کار برده است که ترجمهٔ این اثر را در زمرهٔ اثر بدیع و خلاق که علاوه بر حفظ و تحکیم قابلیت‌های زبان بومی با ارائهٔ پیشنهادهای زبانی جدید به قابلیت‌های زبان فارسی نیز افزوده است.

کليدواژه ها

ترجمه، نمایشنامه، قابلیت‌های زبان، خلاقیت زبانی، زبان فارسی، اتللو

کد مقاله / لینک ثابت به این مقاله

برای لینک دهی به این مقاله، می توانید از لینک زیر استفاده نمایید. این لینک همیشه ثابت است :

نحوه استناد به مقاله

در صورتی که می خواهید در اثر پژوهشی خود به این مقاله ارجاع دهید، به سادگی می توانید از عبارت زیر در بخش منابع و مراجع استفاده نمایید:
سمیه دل‌زنده‌روی , 1402 , ترجمهٔ نمایشنامه به مثابه حفظ و تحکیم و افزودن بر قابلیت‌های زبان بومی , چهارمین همایش ملی هنرهای نمایشی و دیجیتال